परिचय
तोरणा......
वयाच्या १७ व्या वर्षी महाराजांनी जो किल्ला घेऊन स्वराज्य स्थापनेची सुरुवात केली तो हा किल्ला तोरणा. हा किल्ला घेऊन महाराजांनी हिंदवी स्वराज्य स्थापनेचा तोरण बांधलं म्हणून या किल्ल्याला तोरणा म्हणून ओळख मिळाली. या किल्ल्याला "प्रचंडगड" या नावाने पण ओळखतात. गडाची पाहणी करत असताना त्याच्या प्रचंड आकार आणि विस्तारामुळे महाराजांनी या किल्ल्याला "प्रचंडगड" असे नाव दिले.
इतिहास
हा किल्ला कधी आणि कोणी बांधला याचा पुरावा आज उपलब्ध नाही. इ.स.१४७० ते १४८६ च्या दरम्यान बहामनी राजवटीसाठी मलिक अहमद याने हा किल्ला जिंकला. पुढे हा किल्ला निजामशाहीत गेला. नंतर तो शिवाजी महाराजांनी घेतला व याचे नाव प्रचंडगड ठेवले आणि गडावर काही इमारती बांधल्या. संभाजी महाराजांची निर्घृण हत्या झाल्यावर हा किल्ला मोगलांकडे गेला. शंकराजी नारायण सचिवांनी तो परत मराठ्यांच्या ताब्यात आणला. पुढे इ.स. १७०४मध्ये औरंगजेबाने याला वेढा घातला व लढाई करून आपल्या ताब्यात आणला व याचे नाव फुतुउल्गैब म्हणजे दैवी विजय ठेवले. पण परत चार वर्षांनी सरनोबत नागोजी कोकाटे यांनी गडावर लोक चढवून गड पुन्हा मराठ्यांच्या ताब्यात आणला व यानंतर तोरणा कायम स्वराज्यातच राहिला. पुरंदरच्या तहात जे किल्ले मोगलांना दिले त्यामध्ये तोरणा महाराजांकडेच राहिला होता. विशेष म्हणजे औरंगजेब बादशहाने लढाई करून जिंकलेला असा हा मराठांचा एकमेव किल्ला होय.
भौगोलिक माहिती
तोरणा किल्ला पुणे जिल्ह्यातील वेल्हे तालुक्यात आहे. पुण्याच्या नैऋत्येला सह्याद्रीच्या पर्वतरांगांमध्ये हा किल्ला वसलेला आहे. उंची समुद्र सपाटी पासून १४०३ मीटर (अंदाजे ४६०४ फूट ) आहे. दक्षिणोत्तर असलेल्या या किल्ल्याचा आकार काहीसा त्रिकोणी आहे. दक्षिणेकडे रुंद तर उत्तरेकडे निमुळता होत गेलेला आहे. हा किल्ला म्हणजे पुणे जिल्ह्यातील सगळ्यात उंच ठिकाण आहे तर महाराष्ट्रात ५ व्या क्रमांकाचं सगळ्यात उंच ठिकाण आहे. याच्या दक्षिणेला वेळवंडी नदी असून उत्तरेला कानद नदीचे खोरे आहे. गडाच्या पश्चिमेला कानद खिंड, पूर्वेला बामण व खरीव खिंडी आहेत.
कसे पोहोचाल
वेल्हे गावातूनच गडावर जाण्यासाठी वाट आहे. पुणे ते वेल्हे हे अंतर ७० किलोमीटर आहे. पुणे-बेंगलोर महामार्गावरून पुण्यापासून ४० किलोमीटर अंतरावर नसरापूर गाव लागत. नसरापूर वरून उजवीकडे गेलं कि ३० किलोमीटर अंतरावर वेल्हे गाव लागत, वर सांगितल्या प्रमाणे याच गावातून तोरणा किल्ल्याला जाण्यासाठी वाट आहे. तुम्ही रस्त्याच्या मार्गे वेल्हे गावा पर्यंत पोहोचू शकता. वेल्हे गावापर्यंत छान रास्ता आहे. वेल्हे गाव पासून पुढे किल्ल्या कडे जाणारा १.५ किलोमीटर एक पदरी सिमेंट कॉंक्रेटचा रास्ता आहे, तिथे पर्यंत तुम्ही २ चाकी गाडी किंवा चार चाकी हलक्या वाहनाने जाऊ शकता. तिथे तुम्हाला वाहनतळ दिसेल. वाहनतळावर गाडी लावून पुढचा गडापर्यंतचा सगळं रस्ता तुम्हाला ट्रेकिंग/हायकिंग करत चढवा लागतो. अंदाज ४-४.५ किलोमीटरच ट्रेकिंग/हायकिंग आहे. तुमच्या क्षमतेनुसार हा रास्ता चढण्यासाठी ३ ते ४ तास लागतात. त्यापैकी पहिला आर्धा रस्ता तुम्हाला बनलेल्या पायवाटेने डोंगर चढत जावं लागत जे कि तुलनेने सोपं आहे. तिथून पुढे जो शेवटचा आर्धा रस्ता डोंगर चढून जायचं आहे तो खूपच अवघड आहे. उभे-चढण, खाच-खळगे याच्या मधून जात असताना, या शेवटच्या अर्ध्या रस्त्यांना संरक्षक कठडे बसवले आहेत. ट्रेकिंग/हायकिंग ची आवड असणाऱ्यांसाठी हा खूप चांगला अनुभव आसेल.
सर्वात नजीकच बस स्टॅन्ड हे वेल्हे आहे.
सर्वात नजीकच रेल्वे स्थानक आणि विमानतळ हे पुणे आहे.
टीप-
१)रस्ता खूपच अवघड असल्यामुळे छोटी मूलं किंवा वयस्कर माणसे यांना सोबत घेणं शक्यतो टाळावं.
२)सकाळी लवकरात लवकर ट्रेकिंग/हायकिंग चालू करावं म्हणजे उन्हाचा त्रास होणार नाही.
३)टोपी (Cap/Hat) असेल तर चांगलं आहे.
४)पायात चांगली पकड असलेले बूट किंवा सॅंडल (shoe/sandal with nice gripping sole). पावसाळ्यात जास्तीची काळजी घेण्याची गरज आहे कारण रस्ते निसरडे झालेले असतात.
५)सोबत थोडे जास्त पाणी, ऊर्जा देणारी प्येय (Energy Drinks), फळे, खाण्याचे पदार्थ घ्यावेत जे या ट्रेकिंग/हायकिंग मध्ये तुमची खर्च होणारी ऊर्जा भरून काढण्यास मदत करतील.
६)जास्तीचा शहाणपणा करून काही स्टंट करण्याचे प्रयत्न करू नये. गंभीर दुखापत होऊन जीव जाण्याची वेळ येऊ शकते.
काय काय पाहाल
१)मेंगाई देवीचं मंदिर
२)महादेव मंदिर
३)कोठी दरवाजा
४)झुंजार माची
५)पाण्याची टाके आणि चोरवाटा
६)कोकण दरवाजा
७)बुधला माची
८)खोकड टाके (पिण्याच्या पाण्याची टाकी)
९)गडाची तटबंदी
१०)गाडावरून दिसणारे राजगडाचे मनोहारी दृष्य
११)गुंजवणे धरण आणि कानद नदीचे मनोहारी दृश्य
१२)सह्याद्रीच्या पर्वतरांगा आणि आजूबाजूचा निसर्गरम्य परिसराचा नजारा
किल्ल्याची सफर
पुण्यावरून वेल्हे गावात येताना गावाच्या सुरुवातीलाच आपल्याला छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या अश्वारूढ पुतळ्याचं दर्शन होतं.
फोटो - शिवाजी महाराज अश्वारूढ पुतळा
वेल्हे हे पुणे जिल्ह्यातील तालुक्याचं आहे. तुम्हाला खायचे/प्यायचे किंवा अन्य गरजेच्या वस्तू घ्यायच्या असतील तर किल्ल्याकडे जाण्यापूर्वी वेल्हे गाव हे शेवटचं ठिकाण आहे. वेल्हे गावातून पुढे गेल्या नंतर डाव्या बाजूला वेल्हे पोलीस स्थानक आणि उप-निबंधक कार्यालय आहे. तिथे तुम्हाला तोरणा गडाकडे जाणारा दिशादर्शक फलक दिसेल. पुढे १.५ किलोमीटर सिमेंट-कॉंक्रिटचा एक-पदरी रस्ता आहे. हा रास्ता जिथे संपेल तिथेच तुम्हाला वाहन पार्किंग करण्यासाठी वाहनतळ दिसेल. तिथूनच तुम्हाला तोरणा गडाचे दुरून दर्शन पण होईल, त्याच्या वरून तुम्ही तुम्हाला किती अंतर जायचे आहे त्याचा अंदाज लावू शकता.
फोटो - वाहनतळ आणि तोरणा गड चढाईची सुरुवात
तोरणा गड चढाई रस्ता
वाहनतळावर वाहन लावून पुढचा गडापर्यंतचा सगळं रस्ता तुम्हाला ट्रेकिंग/हायकिंग करत चढायचा आहे. गडावर जाण्यासाठीचा रस्ता खूपच कठीण आहे. काही ठिकाणी खूपच उभे चढण आहेत. अश्या ठिकाणी चढताना आणि उतरताना खूप काळजीपूर्वक असण गरजेचं आहे. काळजी न घेतल्यास काही दुर्घटना होण्याची शक्यता असते. खबरदारीचा उपाय म्हणून अशी काही दुर्घटना घडल्यास लागणारे संपर्क क्रमांक तुमच्या जवळ असणे गरजेच आहे.
फोटो - तोरणा गड चढाई रस्ता
फोटो - तोरणा गड चढाई रस्ता
फोटो - तोरणा गड चढाई रस्ता
फोटो - तोरणा गड चढाई रस्ता
फोटो - तोरणा गड चढाई रस्ता
फोटो - तोरणा गड चढाई रस्ता
आर्धा रस्ता डोंगर कपारी मधून चढून आल्या नंतर, इथून पुढचा रस्ता अजून कठीण आहे. सुरक्षेच्या दृष्टीने पुढच्या रस्त्यावर संरक्षक कठडे बसवण्यात आलेले आहेत. त्याच्या साहाय्याने पुढचा कठीण रस्ता काहीसा सोपा होऊन जातो.
फोटो - तोरणा गड चढाई रस्ता
फोटो - तोरणा गड चढाई रस्ता
फोटो - तोरणा गड चढाई रस्ता
पहिला दरवाजा
पूर्ण ररस्ता चढून गेल्या नंतर एक छोटासा दरवाजा लागेल. इथून गडाची सुरुवात होते. इथे गडाचे बांधकाम आणि तटबंदी यांचे दर्शन होईल.
फोटो - पहिला दरवाजा
फोटो - पहिला दरवाजा
फोटो - पहिला दरवाजामधून बाहेरचे दृष्य
फोटो - पहिला दरवाजामधून बाहेरचे दृष्य
फोटो - पहिला दरवाजामधून बाहेरचे दृष्य
फोटो - पहिला दरवाजावरून बाहेरचे दृष्य
फोटो - पहिला दरवाजा कडून कोठी दरवाजाकडे जाणारा रस्ता
फोटो - पहिला दरवाजा मधून कोठी दरवाजाचे दृष्य
फोटो - पहिला दरवाजा मधून गडाची तटबंदीचे दृष्य
फोटो - कोठी दरवाजा
फोटो - कोठी दरवाजा
फोटो - कोठी दरवाजा
फोटो - कोठी दरवाजा
गडावर जाणारे रस्ते
इथून गडाची खरी सफर चालू होते. गडावर फिरण्यासाठी काही पक्के सिमेंट कॉंक्रिटचे पक्के रस्ते आहेत तर काही ठिकाणी फक्त पाऊलवाटा आहेत.
फोटो - कोठी दरवाजा मधून गडावर जाणारा रस्ता
फोटो - गडावर जाणारा रस्ता
फोटो - गडावर जाणारा रस्ता
फोटो - गडावर जाणारा रस्ता
मेंगाई देवीचे आणि महादेवाचे मंदिर
तोरणा गडावर मेंगाई देवीचे आणि महादेवाचे प्राचीन मंदिर आहे. तिथे दर्शन घेऊन तुम्ही गडाची सफर चालू करू शकता. दोन्ही मंदिरे जवळ-जवळच आहेत.
फोटो - मेंगाई देवीचे मंदिर
फोटो - मेंगाई देवीचे मंदिर
फोटो - मेंगाई देवीचे मंदिर
फोटो - मेंगाई देवीचे मंदिर
मेंगाई देवीच्या मंदिरात शिवाजी महाराजांचा इतिहास आणि तोरणा गडाचा नकाशा पोस्टर स्वरूपात पाहायला मिळतो.
फोटो - शिवाजी महाराज आणि राजमाता जिजाऊ
फोटो - गोव्यामधील सप्तकोटेश्वर मंदिर जीर्णोद्धार
फोटो - जंजिरा किल्ला जिंकण्याचा मानस
फोटो - शिवाजी महाराज आणि संभाजी महाराज भेट - किल्ले पन्हाळगड
फोटो - औरंगजेबाच्या कैदेत चिंतातुर शिवाजी महाराज
फोटो - तोरणा गड नकाशा
फोटो - महादेवाचे मंदिर
गडाची तटबंदी
पूर्ण गडाला भक्कम तटबंदी असून शासनातर्फे डागडुजीची व काँक्रिटीकरणाची कामे चालू आहेत.
फोटो - गडाची तटबंदी आणि पलीकडे दिसणारा राजगडाचे दृष्य
फोटो - गडाची तटबंदी
फोटो - गडाची तटबंदी आणि पलीकडे दिसणारे कानद नदीचे खोरे
फोटो - गडाची तटबंदी आणि सह्याद्रीच्या पर्वतरांगा
फोटो - गडाची तटबंदी आणि सह्याद्रीच्या पर्वतरांगा
फोटो - गडाची तटबंदी आणि पलीकडे दिसणारे कानद नदीचे खोरे
ध्वजस्तंभ आणि माची
गडाच्या उतार दिशेला गेलात तर ध्वजस्तंभ दिसेल. तिथे भगवा अभिमानाने फडकत असताना तुम्हाला दिसेल. ध्वजस्तंभाच्या जवळच तुम्हाला एक दगडी पक्के बांधकाम असलेली एक माची दिसेल. या माचीवरून तुम्हाला गडाचे आणि आजूबाजूच्या परिसराचे मनोहारी दर्शन करता येऊ शकत. इथून तुम्हाला गुंजवणे धरण आणि कानद नदीचे खोरे, झुंजार माची, राजगड यांचे दर्शन होऊ शकते.
फोटो - ध्वजस्तंभ
फोटो - माची
फोटो - तोरणा गडावरून दिसणारी झुंजार माची आणि निसर्गरम्य परिसर
गुंजवणे धरण आणि कानद नदीचे खोरे
फोटो - तोरणा गडावरून दिसणारे गुंजवणे धरण आणि कानद नदीचे खोरे
झुंजार माची
ध्वजस्तंभाच्या बाजूला मुख्य गडावरून लोखंडी पायऱ्यांवरून थोडस खाली उतरून झुंजार माची कडे जाता येत. झुंजार माची कडे जायचं असेल तर २ टप्पे पार करावे लागतात. ध्वजस्तंभाजवळ लोखंडी पायऱ्यांचा वापर करून आपण पहिल्या टप्प्या पर्यंत पोहोचू शकतो.
फोटो - झुंजार माचीकडे जायचा रस्ता
फोटो - झुंजार माची पहिल्या टप्प्यावरून तोरणा गड
फोटो - पहिल्या टप्प्यावरून झुंजार माची
पहिल्या टप्प्यात पोहोचल्या नंतर तुम्हाला दुसरा टप्पा पार करून झुंजार माचीपर्यंत पोहोचता येत. पण हा रस्ता खूपच धोकादायक आहे. ठराविक रस्ता नसल्यामुळे दुसरा टप्पा पार करण्यासाठी डोंगर-कपारी मध्ये हात-पाय जागा शोधत हात-पाय रोवत भिंती वर जस चढतो किंवा उतरतो तशी उंची चढण चढावी किंवा उतरावी लागते. त्यामुळे हा रास्ता खूपच काळजीपूर्वक चढवा किंवा उतरावा लागतो. जर तुम्हाला भीती वाटत असेल तर इथून पुढे न जाणे च चांगले.
तिकडे तुम्हाला झुंजार माची, झुंजार माची वरून गडाचे दर्शन, चोरवाटा, पाण्याची टाकी पाहायला मिळेल.
फोटो - झुंजार माचीवरून तोरणा गड
फोटो - झुंजार माची
फोटो - चोरवाट (झुंजार माची)
फोटो - चोरवाट (झुंजार माची)
फोटो - चोरवाट (झुंजार माची)
फोटो - चोरवाट (झुंजार माची)
फोटो - चोरवाट (झुंजार माची)
फोटो - चोरवाट (झुंजार माची)
फोटो - झुंजार माची, चोरवाट आणि पाण्याची टाकी
फोटो - चोरवाटेमधून बाहेरचा रस्ता (झुंजार माची)कोकण दरवाजा आणि बुधला माची
गडाच्या दक्षिणेला कोकण दरवाजा आहे. कोकण दरवाजा मधून उतरून पुढे तुम्ही बुधला माचीकड़े जाऊ शकता. इथून च पुढे १२ किलोमीटर राजगड आहे.
फोटो - कोकण दरवाजावरून बुधला माची
सह्याद्रीच्या पर्वतरांगा आणि आजूबाजूचा निसर्गरम्य परिसर
फोटो - सह्याद्रीच्या पर्वतरांगा आणि आजूबाजूचा निसर्गरम्य परिसर
फोटो - सह्याद्रीच्या पर्वतरांगा आणि आजूबाजूचा निसर्गरम्य परिसर
फोटो - सह्याद्रीच्या पर्वतरांगा आणि आजूबाजूचा निसर्गरम्य परिसर
टीप - माहिती किंवा प्रवासवर्णन लिहीत असताना काही चूक झाली असल्यास माफी असावी आणि ती चूक सुधारण्या साठी मदत करावी.
तोरणा......
वयाच्या १७ व्या वर्षी महाराजांनी जो किल्ला घेऊन स्वराज्य स्थापनेची सुरुवात केली तो हा किल्ला तोरणा. हा किल्ला घेऊन महाराजांनी हिंदवी स्वराज्य स्थापनेचा तोरण बांधलं म्हणून या किल्ल्याला तोरणा म्हणून ओळख मिळाली. या किल्ल्याला "प्रचंडगड" या नावाने पण ओळखतात. गडाची पाहणी करत असताना त्याच्या प्रचंड आकार आणि विस्तारामुळे महाराजांनी या किल्ल्याला "प्रचंडगड" असे नाव दिले.
इतिहास
हा किल्ला कधी आणि कोणी बांधला याचा पुरावा आज उपलब्ध नाही. इ.स.१४७० ते १४८६ च्या दरम्यान बहामनी राजवटीसाठी मलिक अहमद याने हा किल्ला जिंकला. पुढे हा किल्ला निजामशाहीत गेला. नंतर तो शिवाजी महाराजांनी घेतला व याचे नाव प्रचंडगड ठेवले आणि गडावर काही इमारती बांधल्या. संभाजी महाराजांची निर्घृण हत्या झाल्यावर हा किल्ला मोगलांकडे गेला. शंकराजी नारायण सचिवांनी तो परत मराठ्यांच्या ताब्यात आणला. पुढे इ.स. १७०४मध्ये औरंगजेबाने याला वेढा घातला व लढाई करून आपल्या ताब्यात आणला व याचे नाव फुतुउल्गैब म्हणजे दैवी विजय ठेवले. पण परत चार वर्षांनी सरनोबत नागोजी कोकाटे यांनी गडावर लोक चढवून गड पुन्हा मराठ्यांच्या ताब्यात आणला व यानंतर तोरणा कायम स्वराज्यातच राहिला. पुरंदरच्या तहात जे किल्ले मोगलांना दिले त्यामध्ये तोरणा महाराजांकडेच राहिला होता. विशेष म्हणजे औरंगजेब बादशहाने लढाई करून जिंकलेला असा हा मराठांचा एकमेव किल्ला होय.
भौगोलिक माहिती
तोरणा किल्ला पुणे जिल्ह्यातील वेल्हे तालुक्यात आहे. पुण्याच्या नैऋत्येला सह्याद्रीच्या पर्वतरांगांमध्ये हा किल्ला वसलेला आहे. उंची समुद्र सपाटी पासून १४०३ मीटर (अंदाजे ४६०४ फूट ) आहे. दक्षिणोत्तर असलेल्या या किल्ल्याचा आकार काहीसा त्रिकोणी आहे. दक्षिणेकडे रुंद तर उत्तरेकडे निमुळता होत गेलेला आहे. हा किल्ला म्हणजे पुणे जिल्ह्यातील सगळ्यात उंच ठिकाण आहे तर महाराष्ट्रात ५ व्या क्रमांकाचं सगळ्यात उंच ठिकाण आहे. याच्या दक्षिणेला वेळवंडी नदी असून उत्तरेला कानद नदीचे खोरे आहे. गडाच्या पश्चिमेला कानद खिंड, पूर्वेला बामण व खरीव खिंडी आहेत.
कसे पोहोचाल
वेल्हे गावातूनच गडावर जाण्यासाठी वाट आहे. पुणे ते वेल्हे हे अंतर ७० किलोमीटर आहे. पुणे-बेंगलोर महामार्गावरून पुण्यापासून ४० किलोमीटर अंतरावर नसरापूर गाव लागत. नसरापूर वरून उजवीकडे गेलं कि ३० किलोमीटर अंतरावर वेल्हे गाव लागत, वर सांगितल्या प्रमाणे याच गावातून तोरणा किल्ल्याला जाण्यासाठी वाट आहे. तुम्ही रस्त्याच्या मार्गे वेल्हे गावा पर्यंत पोहोचू शकता. वेल्हे गावापर्यंत छान रास्ता आहे. वेल्हे गाव पासून पुढे किल्ल्या कडे जाणारा १.५ किलोमीटर एक पदरी सिमेंट कॉंक्रेटचा रास्ता आहे, तिथे पर्यंत तुम्ही २ चाकी गाडी किंवा चार चाकी हलक्या वाहनाने जाऊ शकता. तिथे तुम्हाला वाहनतळ दिसेल. वाहनतळावर गाडी लावून पुढचा गडापर्यंतचा सगळं रस्ता तुम्हाला ट्रेकिंग/हायकिंग करत चढवा लागतो. अंदाज ४-४.५ किलोमीटरच ट्रेकिंग/हायकिंग आहे. तुमच्या क्षमतेनुसार हा रास्ता चढण्यासाठी ३ ते ४ तास लागतात. त्यापैकी पहिला आर्धा रस्ता तुम्हाला बनलेल्या पायवाटेने डोंगर चढत जावं लागत जे कि तुलनेने सोपं आहे. तिथून पुढे जो शेवटचा आर्धा रस्ता डोंगर चढून जायचं आहे तो खूपच अवघड आहे. उभे-चढण, खाच-खळगे याच्या मधून जात असताना, या शेवटच्या अर्ध्या रस्त्यांना संरक्षक कठडे बसवले आहेत. ट्रेकिंग/हायकिंग ची आवड असणाऱ्यांसाठी हा खूप चांगला अनुभव आसेल.
सर्वात नजीकच बस स्टॅन्ड हे वेल्हे आहे.
सर्वात नजीकच रेल्वे स्थानक आणि विमानतळ हे पुणे आहे.
टीप-
१)रस्ता खूपच अवघड असल्यामुळे छोटी मूलं किंवा वयस्कर माणसे यांना सोबत घेणं शक्यतो टाळावं.
२)सकाळी लवकरात लवकर ट्रेकिंग/हायकिंग चालू करावं म्हणजे उन्हाचा त्रास होणार नाही.
३)टोपी (Cap/Hat) असेल तर चांगलं आहे.
४)पायात चांगली पकड असलेले बूट किंवा सॅंडल (shoe/sandal with nice gripping sole). पावसाळ्यात जास्तीची काळजी घेण्याची गरज आहे कारण रस्ते निसरडे झालेले असतात.
५)सोबत थोडे जास्त पाणी, ऊर्जा देणारी प्येय (Energy Drinks), फळे, खाण्याचे पदार्थ घ्यावेत जे या ट्रेकिंग/हायकिंग मध्ये तुमची खर्च होणारी ऊर्जा भरून काढण्यास मदत करतील.
६)जास्तीचा शहाणपणा करून काही स्टंट करण्याचे प्रयत्न करू नये. गंभीर दुखापत होऊन जीव जाण्याची वेळ येऊ शकते.
काय काय पाहाल
१)मेंगाई देवीचं मंदिर
२)महादेव मंदिर
३)कोठी दरवाजा
४)झुंजार माची
५)पाण्याची टाके आणि चोरवाटा
६)कोकण दरवाजा
७)बुधला माची
८)खोकड टाके (पिण्याच्या पाण्याची टाकी)
९)गडाची तटबंदी
१०)गाडावरून दिसणारे राजगडाचे मनोहारी दृष्य
११)गुंजवणे धरण आणि कानद नदीचे मनोहारी दृश्य
१२)सह्याद्रीच्या पर्वतरांगा आणि आजूबाजूचा निसर्गरम्य परिसराचा नजारा
किल्ल्याची सफर
पुण्यावरून वेल्हे गावात येताना गावाच्या सुरुवातीलाच आपल्याला छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या अश्वारूढ पुतळ्याचं दर्शन होतं.
वेल्हे हे पुणे जिल्ह्यातील तालुक्याचं आहे. तुम्हाला खायचे/प्यायचे किंवा अन्य गरजेच्या वस्तू घ्यायच्या असतील तर किल्ल्याकडे जाण्यापूर्वी वेल्हे गाव हे शेवटचं ठिकाण आहे. वेल्हे गावातून पुढे गेल्या नंतर डाव्या बाजूला वेल्हे पोलीस स्थानक आणि उप-निबंधक कार्यालय आहे. तिथे तुम्हाला तोरणा गडाकडे जाणारा दिशादर्शक फलक दिसेल. पुढे १.५ किलोमीटर सिमेंट-कॉंक्रिटचा एक-पदरी रस्ता आहे. हा रास्ता जिथे संपेल तिथेच तुम्हाला वाहन पार्किंग करण्यासाठी वाहनतळ दिसेल. तिथूनच तुम्हाला तोरणा गडाचे दुरून दर्शन पण होईल, त्याच्या वरून तुम्ही तुम्हाला किती अंतर जायचे आहे त्याचा अंदाज लावू शकता.
तोरणा गड चढाई रस्ता
वाहनतळावर वाहन लावून पुढचा गडापर्यंतचा सगळं रस्ता तुम्हाला ट्रेकिंग/हायकिंग करत चढायचा आहे. गडावर जाण्यासाठीचा रस्ता खूपच कठीण आहे. काही ठिकाणी खूपच उभे चढण आहेत. अश्या ठिकाणी चढताना आणि उतरताना खूप काळजीपूर्वक असण गरजेचं आहे. काळजी न घेतल्यास काही दुर्घटना होण्याची शक्यता असते. खबरदारीचा उपाय म्हणून अशी काही दुर्घटना घडल्यास लागणारे संपर्क क्रमांक तुमच्या जवळ असणे गरजेच आहे.
फोटो - तोरणा गड चढाई रस्ता
आर्धा रस्ता डोंगर कपारी मधून चढून आल्या नंतर, इथून पुढचा रस्ता अजून कठीण आहे. सुरक्षेच्या दृष्टीने पुढच्या रस्त्यावर संरक्षक कठडे बसवण्यात आलेले आहेत. त्याच्या साहाय्याने पुढचा कठीण रस्ता काहीसा सोपा होऊन जातो.
फोटो - तोरणा गड चढाई रस्ता
पहिला दरवाजा
पूर्ण ररस्ता चढून गेल्या नंतर एक छोटासा दरवाजा लागेल. इथून गडाची सुरुवात होते. इथे गडाचे बांधकाम आणि तटबंदी यांचे दर्शन होईल.
फोटो - पहिला दरवाजामधून बाहेरचे दृष्य
फोटो - पहिला दरवाजामधून बाहेरचे दृष्य
कोठी दरवाजा
इथून पुढे थोडं अंतर चढून वर गेल्या नंतर गडाचे मुख्य प्रवेशद्वार "कोठी दरवाजा" आहे. जस कि प्रत्येक गडावर दिसतात तसा हा पण घुमटाकार आकाराचा. सुरक्षेसाठी बसवलेले साखळदंड आणि खिळे या दरवाजा वर तुम्हाला दिसतील.
फोटो - कोठी दरवाजा
मेंगाई देवीचे आणि महादेवाचे मंदिर
तोरणा गडावर मेंगाई देवीचे आणि महादेवाचे प्राचीन मंदिर आहे. तिथे दर्शन घेऊन तुम्ही गडाची सफर चालू करू शकता. दोन्ही मंदिरे जवळ-जवळच आहेत.
मेंगाई देवीच्या मंदिरात शिवाजी महाराजांचा इतिहास आणि तोरणा गडाचा नकाशा पोस्टर स्वरूपात पाहायला मिळतो.
फोटो - औरंगजेबाच्या कैदेत चिंतातुर शिवाजी महाराज
गडाची तटबंदी
पूर्ण गडाला भक्कम तटबंदी असून शासनातर्फे डागडुजीची व काँक्रिटीकरणाची कामे चालू आहेत.
ध्वजस्तंभ आणि माची
गडाच्या उतार दिशेला गेलात तर ध्वजस्तंभ दिसेल. तिथे भगवा अभिमानाने फडकत असताना तुम्हाला दिसेल. ध्वजस्तंभाच्या जवळच तुम्हाला एक दगडी पक्के बांधकाम असलेली एक माची दिसेल. या माचीवरून तुम्हाला गडाचे आणि आजूबाजूच्या परिसराचे मनोहारी दर्शन करता येऊ शकत. इथून तुम्हाला गुंजवणे धरण आणि कानद नदीचे खोरे, झुंजार माची, राजगड यांचे दर्शन होऊ शकते.
गुंजवणे धरण आणि कानद नदीचे खोरे
झुंजार माची
ध्वजस्तंभाच्या बाजूला मुख्य गडावरून लोखंडी पायऱ्यांवरून थोडस खाली उतरून झुंजार माची कडे जाता येत. झुंजार माची कडे जायचं असेल तर २ टप्पे पार करावे लागतात. ध्वजस्तंभाजवळ लोखंडी पायऱ्यांचा वापर करून आपण पहिल्या टप्प्या पर्यंत पोहोचू शकतो.
तिकडे तुम्हाला झुंजार माची, झुंजार माची वरून गडाचे दर्शन, चोरवाटा, पाण्याची टाकी पाहायला मिळेल.
गडाच्या दक्षिणेला कोकण दरवाजा आहे. कोकण दरवाजा मधून उतरून पुढे तुम्ही बुधला माचीकड़े जाऊ शकता. इथून च पुढे १२ किलोमीटर राजगड आहे.
फोटो - कोकण दरवाजा
फोटो - कोकण दरवाजा बाहेरची बाजू
सह्याद्रीच्या पर्वतरांगा आणि आजूबाजूचा निसर्गरम्य परिसर
फोटो - सह्याद्रीच्या पर्वतरांगा आणि आजूबाजूचा निसर्गरम्य परिसर
फोटो - सह्याद्रीच्या पर्वतरांगा आणि आजूबाजूचा निसर्गरम्य परिसर
टीप - माहिती किंवा प्रवासवर्णन लिहीत असताना काही चूक झाली असल्यास माफी असावी आणि ती चूक सुधारण्या साठी मदत करावी.
